KURUMSAL ÇÖZÜMLER
Hoca Ali Rıza
Osmanlı döneminin en önemli ressamlarından olan Hoca Ali Rıza, aynı zamanda asker kimliği ile öne çıkan bir kişiliktir. Dönemin asker ressam kuşağının bir üyesi olan Hoca Ali Rıza, son derece başarılı ve hızlı çalışan bir ressamdır. Çalışma temposu çok hızlı olduğundan, binlerce eser üretmiştir. Bu sebeple kendisinden sonraki resim kuşağını etkilemiş ve Türk resim sanatının öncülerinden olmuştur. Şimdi içeriğimizde Hoca Ali Rıza’nın hayatı, eserleri, tabloları ve sanat anlayışı hakkında bahsedeceğiz.
1858 yılında İstanbul Üsküdar’da dünyaya gelen Hoca Ali Rıza, Süvari Binbaşı olan Mehmet Rüştü Bey’in oğludur. Babasının asker kökenli olması onu da etkilemiş ve askeri eğitim almıştır. Ahmediye Mahallesi doğumlu olan ve Üsküdarlı Hoca Ali Rıza olarak tanınan Ali Rıza Bey, henüz 7 yaşında iken babasını kaybetmiştir. 1880 yılında Üsküdar Rüştiyesini tamamladıktan sonra Kuleli Askeri Lisesi olarak bilinen Kuleli Askeri İdadisi’nde tahsiline devam etmiştir.
Resme olan ilgisi son derece fazla olmasının yanında kendisi gibi resme ilgi duyan arkadaşları ile dönemin Askeri Mektepler Nazırı Edhem Paşa’dan istekte bulunarak resim bölümünün açılmasını sağlamıştır. Böylece arkadaşları ile resim alanında yaptığı çalışmaları hızlandırma fırsatı bulmuştur. Tahsiline daha sonra Mekteb-i Harbiye’de devam eden Ali Rıza Bey, o dönemin en önemli resim sanatçısı Osman Nuri Paşa’nın öğrencisi olmuştur. Yıllar 1884’ü gösterdiğinde ise şu anki karşılığı ile Teğmen rütbesini almış ve Menşe-i Muallim programından başarıyla mezun olmuştur. Ayrıca Osman Nuri Paşa’nın da yardımcılığına atanmıştır.
Çocukluk döneminden itibaren başlayan resim tutkusunu hiç kaybetmeyen ve o dönem kendisi gibi resme tutkulu olan arkadaşları ile hareket eden Hoca Ali Rıza, Napoli’de eğitim almak için gidecek olsa da ne yazık ki Napoli’de baş gösteren kolera salgını sebebi ile yurtdışı tahsili başlamamıştır. Karakalem ve sulu boya konusunda kendini geliştirmesinin yanında o dönem pek çok çalışmaya katılmış ve resim alanında kendisini her daim geliştirmiştir.
Osmanlı’nın yetiştirdiği en değerli ressam ve askerlerden biri olan Hoca Ali Rıza, resim alanına pek çok katkı sağlamıştır. 72 yıllık yaşamında binlerce resme imza atan ve askerlik rütbesi ile çeşitli görevlerde bulunan Ali Rıza Bey, bu nedenle tarihte adını sıkça duyurmuştur. Özellikle karakalem ve sulu boya çalışmaları en çok üstüne düştüğü ve eser verdiği alanlardır. Üstelik son derece başarılı bir ressam olduğundan, 1909 ile 1912 yılları arasında Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nde başkanlık görevinde de bulunmuştur. Hoca Ali Rıza, 72 yıllık hayatına sanat alanında pek çok başarı sığdıran önemli bir ressamdır. Yağlı boya tablolarıyla modern Türk resim sanatının öncülerinden biri olmuştur. Hoca Ali Rıza’nın sayısız eserlerinden bazıları ise şu şekildedir:
Kız Kulesi
Peyzaj
Enteriyör
Sümbüllü Yalı
Denize Açılan Sokak ve Simitçi
Çubuklu Sırtlarından Boğaza Bakış
Deniz Kenarı Kahvehanesi
Gün Batarken
Fıstık Ağaçları
Kayalık ve Tekne
Mehtap
Yukarıda adı geçen eserler, Hoca Ali Rıza’nın eserlerinden yalnızca birkaçıdır. Bunun yanında binlerce farklı esere imza atmış ve karakalem ile sulu baya resim anlayışına öncülük etmiştir.
İzlenimcilik olarak adlandırılan Empresyonizm akımından etkilenen, bu nedenle doğanın bir anlık hallerini tasvir eden Hoca Ali Rıza, günümüzde çoğunlukla manzara yağlı boya tabloları ile tanınmaktadır. Çünkü bağlı olduğu akım, bir an görünen anın tekrar görünmeyeceğini ifade etmektedir. Bu nedenle Hoca Ali Rıza her daim nadir görünen güzellikleri keşfetmiş ve onları kağıda dökmüştür. Ayrıca son derece ünlü sergilerde sergilenen eşsiz tabloları da bulunmaktadır.
. Bunlar ise şu şekildedir:
Manzara
Kız Kulesi
Sokak
Boğaziçi
Kıyıdaki Ağaçlar
Koy Manzarası
Peyzaj
Çeşme Yolu
Göl Kıyısı
Gün Batarken
Su Kıyısı
Evler
Boğaz
Kayalık
Kayalar
Orman
Yukarıdaki tablolar, Hoca Ali Rıza’nın en önemli sergilerde yayımlanan tablolarından birkaçıdır. Bunun yanı sıra bazı tablolarını sevdiklerine hediye ettiğinden, koleksiyonları parçalar ayrılmıştır. Bunun için Hoca Ali Rıza’nın eserlerine pek çok koleksiyonda rastlamak mümkündür. Ayrıca yapmış olduğu manzara resimleri ile birlikte günümüzdeki çoğu sanatçı tarafından örnek alınmıştır. Özellikle istanbulun en önemli simgelerinden olan kız kulesi üzerine bir çok sanatçı kız kulesi yağlı boya tablo eserleri yaratmaya başlamıştır.
Hayatı boyunca resme olan ilgisini kaybetmeyen Hoca Ali Rıza, askeri ve sanat alanında son derece başarılı bir kişilik olmuştur. Bu nedenledir ki askeri anlamda pek çok ödül almış ve resim alanında saygın kişiler arasında yer almıştır. Hastalığı sebebiyle askerlik görevinden emekli olana kadar askerlik ve resim sanatını birlikte sürdüren Ali Rıza Bey, askerlikten emekli olduktan sonra ise geçimini resim öğretmenliğinden sağlamıştır. İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’nde emekli olduktan sonra Peyzaj Öğretmenliği görevini üstlenmiş, çok sevdiği resmi hayatını kaybedene kadar yapmaya devam etmiştir.
Çeşitli komisyonlar, sergiler ve pek çok farklı organizasyonda bulunan, görev üstlenen ya da yönetici olan Hoca Ali Rıza, severek yaptığı resimlerini sevdiklerine hediye etmekten geri durmamıştır. Bu sebeple resimleri tek bir koleksiyonda yer almıyor. Hediye edilen resimler farklı koleksiyonlarda bulunduğundan, Hoca Ali Rıza’nın resimlerine tek noktadan ulaşmak mümkün değil. İstanbul’un peyzaj betimlemeleri, manzarası ve çeşitli natürmort çalışmaları ile ünlü olan Hoca Ali Rıza, 20 Mart 1930 tarihinde hayata gözlerini yummuştur. Ali Rıza Bey’in mezarı ise İstanbul Karacaahmet’te yer almaktadır.
Türk resim sanatının öncülerinden olan Hoca Ali Rıza, karakalem ve sulu boya alanında pek çok çalışma gerçekleştirmiştir. Özellikle dönemin karakalem çalışması yapan nadir ressamlarından biri olduğundan, karakalem çalışmaları konusunda önemi son derece büyüktür. Bunun yanında çok hızlı bir çalışma temposuna sahip olduğundan, kendisi binlerce eser üretmiş olup, pek çok koleksiyonda karakalem çalışmaları bulunmaktadır. Türk Evi, Peyzaj, Kız Kulesi ve Sahilde Ev başta olmak üzere pek çok karakalem çalışması günümüzde sergilenmeye devam ediyor. Tabii ki binlerce karakalem çalışması da çeşitli koleksiyonlarda sergilenmeye devam etmektedir.
Çağın çok ötesinde bir ressam ve aynı zamanda asker olan Hoca Ali Rıza, günümüz karakalem ve sulu boya resim çalışmalarının temelini oluşturacak adımlar atmıştır. Çeşitli sergiler açmış, binlerce eser üretmiştir. Ayrıca Üsküdarlı Hoca Ali Rıza olarak da adlandırılan ünlü Türk ressam ve asker, hayatının neredeyse tamamını İstanbul’da geçirmiştir.
